healdan
- verb
-
Beóceorle . . . gif hé gafolheorde healt,
- Ll. Th. i. 434, 36 .
-
Ǽhteswáne ðe inheorde healt,
- 436, 22 .
-
Ne healde gé ðá heorde mid suelcum eorneste suelce hirdas scoldon,
- Past. 89, 13.
-
Abel ǽhte heóld fæder on fultum
(fuit Abel pastor ovium,
- Gen. 4, 2 ),
- Gen. 973 .
-
Nyste hé hwá hí
(four sheep)
heólde,
- Gr. D. 206, 11 .
-
Se hyrde . . . þe nele þá heorde þe hé healdan sceal bewerian,
- Ll. Th. i. 374, 23.
-
Him on láste heóld land and yrfe Malalehel,
- Gen. 1167 .
-
Heóld mága yrfe,
- 1218.
-
Heóld leódgeard,
- 1224
(cf. Enoch . . . hyrde wæs heáfodmága,
- 1200).
-
Crístes gespelian crístendóm and cynedóm healdað and wealdað,
- Ll. Th. i. 350, 4 .
-
Ic
(Beowulf)
heóld þás leóde fíftig wiiitra,
- B. 2732 .
-
Offa wísdóme heóld éðel sínne,
- 1959.
-
Nabochodonossor weardode wíde ríce, heóld hæleða gestreón and þá heán burh,
- Dan. 666 .
-
Eall folc geceás Eádward tó cynge, healde þá hwíle þe him God unne,
- Chr. 1041 ;
- P. 163, 10 .
-
Tó þám þe wera gástum wealdeð and healdeð,
- Ps. Th. 75, 9 :
- Rä. 41, 5 .
-
Satan helle forð healdan sceolde, gýman þæs grundes,
- Gen. 348 .
-
Sum ríce geréfa eard weardode, in þǽre ceastre heóld hordgestreón,
- Jul. 22 .
-
Þá máþmhyrdas ðe ꝥ feoh heóldon,
- Bt. 27, 4 ;
- F. 100, 14 .
-
Ic beóde eallum mínum geréfum . . . ꝥ hý mín folc rihtlíce healdan,
- Cht. E. 230, 29 .
-
Ðá munecas beádon þone abbod ꝥ hé sceolde healdan hí rihtlíce,
- Chr. 1083 ;
- P. 214, 19 .
-
Hé befæste þá burg Æþeréde aldormen tó haldonne,
- 886 ;
- P. 80, 13 .
-
Ic wille beón N. hold . . . wið þám þe hé mé healde swá ic earnian wille,
- Ll. Th. i. 178, 7 .
-
Healden þá mǽgas þone frumstól oþ þæt þæt bearn gewintrod sié,
- Ll. Th. i. 126, 6 .
-
Hig .xi. healdan þǽre hyndene feoh,
- 232, 3 .
-
Hié hit
(a sword)
gesund ágifon . . . búton hiora hwæðer ǽr þingode ꝥ hé hit ángylde healdan
(be responsible for it while in his keeping)
ne þorfte,
- Ll. Th. i. 74, 12 .
-
Man sumne berigean geselle his feoh tó healdenne oþ þæt hé x. wintra sié,
- 30, 5 .
-
Tó healdenne vel ædfæst, tǽht vel becwyddod
depositum,
- Wrt. Voc. i. 21, 4 .
-
Sé ðe healdeð þé
qui custodit te,
- Ps. Th. 120, 3 .
-
Englas healdað háligra feorh,
- Gú. 61 .
-
Healdað hine nihta gehwylce twá hund wearda,
- Sal. 259 .
-
Hé þá geogoðe wile árum healdan,
- B. 1182.
-
Mec
(a cuckoo)
. . . heóld and freoðode,
- Rä. 10, 5 .
-
Dæg and niht þás werþeóda weardum healdað,
- An. 101.
-
Se weard þæt mǽre líf healdeð,
- Gen. 951 .
-
Weard goldmáðmas heóld,
- B. 2414 .
-
Sume heaðoreáf heóldon,
- 401.
-
Weard Scyldinga sé þe holmclifu healdan scolde,
- 230.
-
Sceótend þá þæt hornreced healdan scoldon,
- 704.
-
Neorxna wang and lífes treó légene sweorde healdan,
- El. 758 .
-
Gif ðú énigne gódne heorde hæbbe þe wel cunne healdan þæt þæt ðú gestreóne and him befæste,
- Solil. H. 3, 13 :
- 17 .
-
Tó healdenne,
- 4, 2 .
-
Sittende heóldun hine
sedentes servabant eum,
- Mt. R. L. 27, 36 .
-
Haldende ðe Hǽlend
custodientes Iesum,
- 27, 54 .
-
Gé habbað heordrǽdenne: farað and healdaþ,
- Mt. 27, 65 .
-
Ic þé friðe healde þæt þé ne móton mángeníðlan gáste gesceððan,
- An. 917 :
- 1434 .
-
Hé
(God)
mé friðe healdeð . . . ne gé mé láðes wiht gedón mótun,
- Gú. 281 .
-
Wit þé friðe healdað and mundbyrde,
- Gen. 2528.
-
Þá englas sceldað and healdað ealle hálige sáwla,
- Bl. H. 11, 27 .
-
Heald mé herewǽpnum wið unholdum,
- Ps. Ben. 34, 3 .
-
Þæt hé þá weáláfe heólde þæt ǽnig mon wordum ne weorcum wǽre ne brǽce,
- B. 1099 .
-
Míne þincg ic heóld nú nigon geár wið ealle hýnða,
- Hml. S. 9, 42 .
-
Æt niéhstan wæs nán tó gedále, . . . þá se egorhere eorðan túddor eall ácwealde, búton þæt earcebord heóld heofona freá,
- Gen. 1404 .
-
His templ healdan wið þá hǽðenan,
- Hml. S. 25, 338 .
-
Wið ælfylcum éðelstólas healdan,
- B. 2372 .
-
Wið feónda gehwone flotan eówerne healdan,
- 296.
-
Ah ne haldas (genimeð, R., hú ne nymð hé, W. S.) and gehebbes ðá ilco
nonne tenebit el levabit eam?,
- Mt. L. 12, 11.
-
Haldað (genimeð, R., nimað, W. S.) hine
tenete eum,
- 26, 48.
-
Haldas,
- Mk. L. 14, 44 .
-
Hé héht folcgesíþas healdon þone hererinc . . . hé hine inne héht on carcerne [bringan],
- Met. 1, 71 .
-
Eódon tó haldanne hine (ꝥ hí hine námon,
- W. S. ),
- Mk. L. R. 3, 21 .
-
Sóhton hine tó haldanne (ꝥ hine genóman,
- R. ),
- Mt. L. 21, 46 .
-
Hé heóld hine tó fæste,
- B. 788 .
-
Ðæt sint þá þreó anceras þe þæt scyp healdað ongemang ðám brógan þára ýða,
- Solil. H. 29, 17 .
-
Ðone streng þæt ðæt scyp healdan sceal,
- 22, 17 .
-
Haldas hearpas and fato
tenentes citharas et phialas,
- Mt. p. 10, 2 .
-
Healdende palmtwigu on heora handum,
- Hml. Th. i. 538, 17 .
-
Se scyppend þás eorðan wreðstuðum and þás world healdeð,
- Rä. 41, 2 .
-
ꝥ þæt hnesce wæter hæbbe flór on þǽre fæstan eorðan, for þám þe hit ne mæg on him selfum gestandan. Ac seó eorþe hit helt (hilt,
- Met. 20, 95 ),
- Bt. 33, 4 ;
- F. 130, 5 .
-
Seó eorþe on nánum þinge ne stent, ne nán*-*wuht eorþlices hí ne healt ꝥ hió ne síge,
- 37.
-
Healdeð,
- Met. 20, 166 .
-
Hé seah hú þá stánbogan eorðreced innon healde,
- B. 2719 .
-
Þá hwíle þe gé mé rihtlíce healdað,
- Cht. E. 230, 6.
-
Heóld mec and hæfde Hréðel cyning, geaf mé sinc and symbel,
- B. 2430 .
-
Nó hí findan meahton æt þám æþelinge þæt hé Heardréde hláford wǽre, . . . hwæþre hé hine on folce freóndlárum heóld,
- 2377.
-
Hine Metod heóld wilna wæstmum,
- Gen. 1947 .
-
Gif hwá þæne friðleásan man healde oþþe feormige,
- Ll. Th. i. 384, 7 :
- 410, 18.
-
Þú of foldan fódder neátum lǽtest álǽdan, on þǽm hí líf healdað,
- Ps. Th. 103, 13 .
-
Þæt hé healde his mǽga rǽd
that he uphold what is to the advantage of his kinsmen,
- Sal. 491 .
-
Sǽte haldan
(to keep in repair),
- Ll. Th. i. 432, 15 .
-
Mé mára dǽl in gǽstgerýnum wunað, sé mé wraðe healdeð,
- Gú 220.
-
Dryhten . . . scyreð and scrífeð and gesceapo healdeð,
- Vy. 66 :
- Gen. 2827 .
-
Eal þú hit geþyldum healdest, mægen mid módes snyttrum,
- B. 1705 .
-
Þá þe unwíse heora heortan hige healdað mid dysige
insipientes corde,
- Ps. Th. 75, 4.
-
Wǽre þú tódæg beswuncgen? Ic næs, for þám wærlice ic mé heóld
(tenui),
- Coll. M 34, 9 .
-
Loth þǽre monwísan fleáh, and hine fægre heóld,
- Gen. 1941 .
-
Eów manaþ eówer láreów þæt gé healdan eów selfe ǽnlíce,
- Coll. M. 35, 37 .
-
Gif hé hine heólde swá swá hé sceolde,
- Ll. Th. i. 192, 15 .
-
Dryhten hine ðreáde for his ǽrgedónan weorcum, ǽr ðǽm ðe hé him sǽde hú hé hine fórð healden sceolde
Dominus facta ejus corripuit, nec tamen illico, quae essent facienda, monstravit,
- Past. 443, 28 .
-
Is rihtlic ꝥ úre ǽlc óðerne healde mid rihte,
- Ll. Th. i. 336, 10 .
-
Gode þanc þæs dǽles þe ic wót. Ic wille þis nú smeigan and haldan swá ic geornost mæg
ista diligenter cauteque tractabo,
- Solil. H. 53, 10 .
-
Hit eorðe oninnan hire heóld,
- Met. 29, 55.
-
Wæterfatu healdende ǽnlípige twyfealde gemetu oððe þryfealde
(hydriae capientes singuli metretas binas uel ternas,
- Jn. 2, 6 ),
- Hml. Th. ii. 56, 20 .
-
Þín ágen bearn frætwa healdeð, þonne þín flǽsc ligeð,
- Gen 2188.
-
Wé wunian móton grimme grundas; God seolfa him ríce healdeð,
- Sat. 260 .
-
Ofer þan heofonfugelas healdað eardas
super ea volucres coeli habitabunt,
- Ps. Th. 103, 11 .
-
Þǽr sylfǽtan eard weardigað, éðel healdað,
- An. 176 .
-
Grendel móras heóld,
- B. 103 .
-
Þá þe heóldon hygeþancum hæleða rǽdas,
- El. 156 .
-
Ꝥ Ælfgifu sǽte on Winceastre mid þæs cynges húscarlum, and heóldan ealle West-Seaxan him tó handa,
- Chr. 1036 ;
- P. 161, 4 .
-
Hí cuǽdon þæt hié þæt tó his honda healdan sceoldon,
- Chr. 887 ;
- P. 80, 21 .
-
Hú mæg hé gástlicne wæstm habban and healdan?,
- Bl. H. 55, 10 .
-
Þeáh mé genóh cume, ne fagnige ic hys swíðe, . . . ne máran getilige tó haldænne,
- Solil. H. 35, 17 .
-
Heó Myrcna anweald mid rihthláforddóme haldende wæs,
- Chr. 918 ;
- P. 105, 28 .
-
Hald þú nú, hrúse, nú hæleð ne móston, eorla ǽhte,
- B. 2247 .
-
Hí forléton eorla gestreón eorðan healdan
- 3167.
-
Sé ðe scíre healt
(the reeve),
- Angl. ix. 265, 6 .
-
Hé heóld þridde healf geár bísdóm,
- Chr. 931 ;
- P. 106, 2 .
-
Tó tácne þæt mon endebyrdlíce ðone biscepdóm halde (healde, v. l.),
- Past. 52, 22 .
-
Sé þe scíre healde,
- Ll. Th. i. 434, 33 .
-
Rómáne ládteówas gesetton, þe hié consulas héton, ꝥ heora ríce heólde án geár án monn,
- Ors. 2, 2 ;
- S. 68, 3 .
-
Láreówdóm healdan,
- Hml. Th. ii. 320, 12 .
-
Ealdorscype, ealdordóm healdan
primatum tenere,
- Coll. M. 30, 17, 23.
-
Hig fuhton fíf dagas, . . . ac hig þá duru heóldon,
- Fin. 42.
-
Hé frægn . . . hwá þá duru heólde,
- 23.
-
Wǽron innan þám castele manige þe hine healdon woldan ongeán þone cyng,
- Chr. 1087 ;
- P. 224, 5 .
-
Hé his ealdormen hæfde beboden þá clúsan tó healdanne,
- Ors. 6, 36 ;
- S. 292, 27 .
-
Gif þú færst tó þǽre winstran hælfe, ic healde (habebo) þá swíðran healfe,
- Gen. 13, 9 .
-
Hié hiera heres þone mǽstan dǽl hám sendon mid hiora herehýþe, and þone óþerne dǽl þǽr léton þæt lond tó healdanne,
- Ors. 1, 10 ;
- S. 46, 22 .
-
Gif hwá his rihtǽwe forlǽte . . . Ac healde gehwá mid riht his ǽwe,
- Ll. Th. ii. 300, 26 .
-
Gif cirican fáh mon geierne . . . Gif híwan hiora cirican þearfe hæbben, healde hine mon on óðrum ærne,
- Ll. Th. i. 64, 14 .
-
Ne dýde man nǽfre on Sunnandæges freólse ánigne forwyrhtne, ac wylde and healde ꝥ se freólsdæg ágán sié,
- 172, 14 :
- 402, 12 .
-
'Hát hí healdan þý lǽs ðe hí fleámes cépon.' Ðá andwyrde se heretoga:'Ic háte healdan hí and eów, oð þæt heora sagu áfandod sý,'
- Hml. Th. ii. 484, 1-3.
-
Hé woruldwelan lufað and hielt (hilt, v. l.)
eas diligendo retinet,
- Past. 331, 10 .
-
Þá welan beóþ leóftǽlran þonne þonne hié mon selþ þonne hié beón þonne hí mon gadraþ and healt (hilt, v. l.),
- Bt. 13 ;
- F. 38, 15 .
-
Þá ðe ꝥ word healdað
qui uerbum retinent,
- Lk. 8, 15 .
-
Hé gife, þe him God sealde, heóld,
- B. 2183 .
-
Hald (heald, v. l.) ðíne ælmessan, ðý lǽs ðú hié forweorpe,
- Past. 324, 3 .
-
Þæt hé healde Godes miltse,
- Sal. 491 .
-
Gehealdsum on ðǽm ðe hé healdan scyle oððe dǽlan,
- Past. 149, 19 .
-
Nis nán gesceaft ðe hé tiohhige ꝥ hió scyle winnan wiþ hire Scippendes willan, gif hió hire gecynd healdan wile
nihil est, quod naturam servans, Deo contraire conetur,
- Bt. 35, 4 ;
- F. 160, 23 :
- 34, 12 ;
- F. 152, 20 :
- 36, 6 ;
- F. 182, 22 .
-
Hé him éce leán healdeð on heofonum,
- Cri. 1681.
-
Þú hí gaderast and heltst on þínum horde,
- Bt. 14, 2 ;
- F. 44, 4 .
-
Hé feora gehwilc healdeð in hǽlo,
- Gú. 368 .
-
Hé healdeð mé on heaðore,
- Rä. 21, 13 .
-
Þá þe þé on heora lufan healdað
diligentes te,
- Ps. Th. 121, 6 .
-
Hí hýdað heáhgestreón, healdað on fæstenne,
- Sol. 317 .
-
Gif hit unwitan ǽnige hwíle healdað bútan hæftum, hit þurh hróf wadeð,
- 411.
-
Heald mé on þínre sóðfæstnesse,
- Ps. Th. 142, 1 .
-
Þá word on his heortan habban and healdan,
- Bl. H. 55, 8.
-
Heóld hyne syððan fyr and fæstor sé þǽm feónde ætwand,
- B. 142 .
-
Wíf ic lǽrde ꝥ hié heora weras lufedan . . . ; and ic lǽrde weras ꝥ hié be him ánum getreówlíce hié heóldan,
- Bl. H. 185, 24.
-
Æsc byð stíð on staðule, stede rihte hylt,
- Rún. 26 .
-
Hí heora ryne healdað, stówe gestefnde,
- Gen. 159 .
-
Hú mon ðæt hundred haldan sceal. Ǽrest ꝥ hí heó gegaderian á ymb feówer wucan,
- Ll. Th. i. 258, 3 .
-
Ic healde míne wísan,
- Rä. 9, 4 .
-
Sió gesomnung ðǽre hálgan ciricean ðurh ondetnesse hielt (hilt, v. l.) ðá gewitnesse ðǽre sóðfæsðnesse,
- Past. 367, 6 .
-
Æt þám unþeáwe þe dysige men on ungewunan healdað,
- Wlfst. 305, 9 .
-
Hé þæt gerýne þǽre hálgan fulwihte mid gódum dǽdum heóld and fullade,
- Bl. H. 213, 16 .
-
Hié þæt heóldun mid micelre unsibbe,
- Chr. 887 ;
- P. 80, 26 .
-
Ic áwrítan hét monege þára þe úre foregengan heóldon
(many laws that were in force with our predecessors)
. . . and manege . . . ic áwearp . . . and on óðre wísan bebeád tó healdenne
(I ordered that other laws should be in force),
- Ll. Th. i. 58, 17-20 .
-
Ðeáw healdan,
- 440, 22 .
-
Hwylce steóre hý be þan healdan willað,
- 276, 28 .
-
Ǽlc þára þe healdan wile hálige þeáwas,
- Gen. 1531 :
- Ll. Th. ii. 300, 29 .
-
Hié healdað má geférrǽdenne and efnlícnesse ðonne ealdordóm wið ðá yfelan,
- Past. 123, 2 .
-
Ðyllicne gebróðorscipe hié heóldon him betweónum,
- Ors. 3, 11 ;
- S. 152, 28 .
-
Hié on symbel wið Rómánum sibbe heóldon,
- 4, 8 ;
- S. 186, 3 .
-
Hié hié selfe nídað tó healdonne swígean,
- Past. 271, 16 .
-
Eorl ofer óðrum healdeð heáfodwearde,
- B. 2909 .
-
Ic ǽgwearde heóld,
- 241.
-
Sceaft nytte heóld,
- 3118.
-
Þæt gé wæccende wið hettendra hildewóman wearde healden,
- Jul. 664 .
-
Wið þám fǽrscyte wearde healdan,
- Cri. 767 .
-
Wið wráð werod wearde healdan,
- B. 319 .
-
Ðes man restedæg ne healt,
- Jn. 9, 16 .
-
On þǽre stówe þe wé nú bissextun healdað,
- Angl. viii. 306, 41 .
-
Tódál þǽra metta wé ná ne healdaþ . . . þá bígengu þæs níwan mónan wé ná ne healdaþ,
- An. Ox. 40, 26, 34 .
-
Healde man ǽlces Sunnandæges freólsunga fram nóntíde þæs Sæternesdæges oþ þæs Mónandæges líhtinge . . . and man ǽlc beboden fæsten healde,
- Ll. Th. i. 264, 18-22 :
- 320, 10 .
-
Háligra tíd þá man healdan sceal,
- Men. 229 .
-
Healdeð georne mere gemǽre,
- Sch. 52 .
-
Mearce healdan,
- Met. 11, 73 .
-
Word his ic haldo,
- Jn. L. R. 8, 55 .
-
Treów þú wið rodora weard healdest,
- Gen. 2119 .
-
Gif gé lufiað mé, healdað míne beboda: sé þe lufað mé healt míne sprǽce,
- Ælfc. T. Grn. 14, 31 .
-
Hylt,
- Ps. Th. 18, 10 .
-
Hí swincað wið synnum, healdað sóð and riht,
- Gú. 782 .
-
Hé wǽre wið þec heóld,
- El. 824 .
-
Hí hyra þeódnes wordum and weorcum willan heóldon,
- Cri. 1237 .
-
Hí gódne friþ heóldon,
- Chr. 877 ;
- P. 74, 21 .
-
Heald forð tela níwe sibbe,
- B. 948 .
-
Hé hí stearclíce healde
eos artissime constringat,
- Chrd. 54, 26 .
-
Ꝥte Godes þeówas hiora ryhtregol on ryht healdan,
- Ll. Th. i. 102, 15 .
-
Þæt ic ǽ þíne heólde and lǽste,
- Ps. Th. 118, 61 .
-
Hwæt hié wyrcean and healdan scoldon,
- Past. 103, 3 .
-
Uton healdan wedd and ꝥ frið,
- Ll. Th. i. 238, 24 .
-
Clǽnnysse healdan
to keep the vow of chastity,
- 306, 20.
-
Gif gehádod man hine forwyrce mid deáðscylde, gewilde hine man and healde tó biscopes dóme,
- Ll. Th. i. 168, 23 :
- 402, 1 .
-
Hí heóldon heora eáran
(continuerunt aures suas,
- Acts 7, 57 ),
- Hml. Th. i. 46, 33 .
-
Heald þíne handa,
- Hml. S. 13. 256 .
-
Nǽnig monn mæhte hine temma ł halda
(domare),
- Mk. L. 5, 4.
-
Healde hine ðæt hine his ágen geðanc ne biswíce,
- Past. 57, 21 .
-
Healde hine ðæt hé ne cnytte ðæt underfongne feoh on ðǽm swátlíne,
- 59, 13 .
-
Ꝥ wé ús healdan wiþ þá heáfodlican leahtras,
- Bl. H. 37, 2 .
-
Gif hié hié nyllað healdan wið ðǽm æfste,
- Past. 233, 17 .
-
Hió hióld heáhlufan wið hæleða brego,
- B. 1954 .
-
Hí gefeán healdað,
- Ph. 391 .
-
Þæt hé gástlice lufe healde,
- Leás. 38 :
- Sal. 491 .
-
Hí his wísdómes hlísan healdað,
- Gú. 128 .
-
Þá þe Dryhtnes bibod heóldon on hreðre,
- Cri. 1160 .
-
Þá men þe Godes ríces geleáfan habbað and healdaþ,
- Bl. H. 55, 17 .
-
Se bisceop þone iungan cniht deórwurðlíce heóld,
- Ælfc. T. Grn. 17, 8 .
-
Heó wæs sumne dǽl hæbbende of þám reáfe þæs Hǽlendes and hyt swýðe deórwyrðlíce heóld,
- Hml. A. 187, 180 .
-
Þí hé elcað þæt wé sceolon deórwyrðlíce healdan Godes gife,
- Hml. Th. i. 248, 28 .
-
Buton hiora hwæðer ǽr þingode ꝥ hé hit ángylde healdan
(or under IP)
ne þorfte,
- Ll. Th. i. 74, 12 .
-
Hié him þæt gold tó gode noldon healdan,
- Dan. 198.
-
Weallas him
(waves)
wiðre healdað,
- Gn. Ex. 54 .
-
Gúðweard gumena héht his hereciste healdan georne, fæst fyrdgetrum,
- Exod. 177 .
-
Cóm ꝥ lið intó Temese, and lágon þær twá niht, and heóldon syððan tó Denmarcon,
- Chr. 1071 ;
- P. 206, 21 .
-
Hé him
(the birds)
æte heóld, þonne hý him hungrige ymb hond flugon,
- Gú. 708 .
-
Hý hine bǽron and him bryce heóldon
(they served him),
- 701.
-
Þæt se wudubeám wildeór scilde, ǽte eallum heólde
(should feed them all),
swylce fuglas eác heora feorhnere on þæs beámes blédum náme,
- Dan. 506 .
-
Dracan þú geheówadest, héte him bysmere healdan
draco quem formasti ad illudendum ei,
- Ps. Th. 103, 25.
-
Heóldon forð ryne eástreámas heora,
- Gen. 215.
-
Heóld on heáh gesceap
high destiny held on its course,
- B. 3084 .
Bosworth, Joseph. “healdan.” In An Anglo-Saxon Dictionary Online, edited by Thomas Northcote Toller, Christ Sean, and Ondřej Tichy. Prague: Faculty of Arts, Charles University, 2014. https://bosworthtoller.com/51957.
Checked: 1